De BEON-projectgroep pleit voor meer aandacht voor opbrengsten voor de landeigenaar in de bossenstrategie en het provinciaal plan landelijk gebied. Dit is belangrijk voor klimaat- en energiedoelstellingen, maar ook voor landschappelijke doelstellingen en toekomstperspectief agrarische sector. Gezonde financiën zijn van groot belang het landschap in stand te houden en oppervlakte landschapselementen uit te breiden. Dit is een belangrijkste uitkomst van de pilots die zijn uitgevoerd door BEON-deelnemers samen met Landschap Overijssel. Het project was gefinancierd door de provincie Overijssel vanuit het NEO-programma en is onlangs afgerond.
De projectgroep pleit ook voor opname van de bossenstrategie in het provinciaal plan landelijke gebied (PPLG). Ze dringt aan om kritisch te kijken naar de vergoedingen voor landschapsonderhoud. Belangrijk is om perspectief te bieden voor terreinbeheerders. Ook voor natuur-inclusieve landbouw (ecosysteemdiensten). Daarbij sluit ze aan bij de aanbevelingen in het rapport Remkes. De provincie moet verder gezamenlijke aanvragen stimuleren voor koolstofcertificering.
Voor de beplanting pleit BEON voor een heroverweging van de strenge regels. Ze wil meer ruimte voor niet-inheemse soorten en de mogelijkheid om te zaaien (in plaats van planten). Ook wil versoepeling van de regels voor bodemvoorbereiding bij beplanting op voormalige weiden.
Ambities stevig
Klimaatslim beheer zou een grote boost moeten geven aan de houtproductie en de koolstofopslag in landschapselementen. Dit is door de projectgroep in beeld gebracht in een bijgaande grafiek. Klimaatslim beheer en een uitbreiding van het arsenaal zou de opslagcapaciteit met 20.000 ton CO2 per jaar vergroten. En de opbrengsten aan hout met ruim 10.000 ton per jaar (droge stof).
Hierbij is uitgegaan van 10% uitbreiding van het arsenaal. De oorspronkelijke ambitie van 30% uitbreiding van landschapselementen is wel heel stevig, zo blijkt uit de praktijk. Belangrijkste belemmering vormt het beperkte perspectief voor een gezonde exploitatie. En daarmee ook voor klimaatslim beheer. Dit zet zowel extra opbrengsten als extra koolstofopslag onder druk. Strategie kan alleen succesvol zijn bij voldoende inkomsten voor de landeigenaren.
Pilots gelukt, wel lastiger dan gedacht
Ze zijn er. Maar de ontwikkeling van pilots was lastiger dan gedacht. Vooral de beschikbaarheid van ruimte bleek een kritische factor. Eigenaren waren terughoudend. Landschapselementen hebben een lagere waarde dan landbouwgrond. Ook gebrek aan tijd en geld bleek een probleem. Van de eigenaren werd een substantiële eigen bijdrage verwacht.
Expertise in projectteam bleek belangrijk. Vooral de inzet van een ervaren bosbouwer van Eelerwoude heeft snelheid kunnen brengen in het programma. Drie pilots zijn uiteindelijk beplant. In het totaal 7,6 ha. Daarmee voldeed het project ruimschoots aan haar doelstellingen (4-8 ha). Twee pilots zijn direct verbonden met eindgebruik (houtproductie voor lokale houtzagerij). Een derde is verbonden met voedselbos. De pilots betreffen vooral bosschages, daarnaast houtwallen of houtsingels. Veel overleg bleek nodig over keuze beplanting. Zo bleken exoten – vaak beter bestand tegen droogte – slechts zeer beperkt toegestaan te worden. Goede voorbewerking van de bodem bleek uiterst belangrijk. Te forse bewerking leidt tot uitdrogen. Te beperkte leidt tot zware arbeid en hoge plantkosten. Licht insnijden (scheuren) helpt. Behoud van grasmat is belangrijk voor het overleven van perioden met langdurige droogte.
Opbrengsten belangrijk, maar beperkt
Voor een gezonde exploitatie blijven opbrengsten uit hout van groot belang voor het dekken van de kosten voor klimaatslim beheer van bos- en landschap.
Door hoge prijzen worden meer opbrengsten verwacht. Daar staan hogere kosten tegenover. Beheer van landschapselementen blijft financieel spannend door lage vergoeding ecosysteemdiensten. Opbrengst aan hout wordt bij de pilots grof ingeschat op 7 ton/ ha/jaar voor landschapselementen. Dit is vooral houtsnippers en klein stukhout, weinig zaaghout. De groei van bomen staat echter onder druk door klimaatverandering (droogte). Er wordt in de schatting rekening gehouden met een 12% lagere groei dan was verwacht in het Actieplan (2019). Vergoedingen voor koolstofopslag kunnen interessant zijn, echter alleen bij een gebundelde aanpak. Dat bleek uit een analyse van BTG. Berekeningen van beplantingen rondom zonnevelden laten zien dat deze beplantingen ondanks lage beplanting (struiken) goed perspectief bieden voor biomassastromen en koolstofopslag. Voor veel nieuw aangelegd bos gelden beperkingen in de oogst. Dit is lastig voor een goede exploitatie en daarmee voor succesvol klimaatslim landschapsonderhoud.
Prachtig inspiratieboek
Het Inspiratieboek is een belangrijk hulpmiddel voor bos- en landschapsbeheerders en landeigenaren. Het projectteam heeft er met veel plezier aan geschreven. In het proces bleek dat er veel verschillende visies bestaan op (klimaatslim) bos- en landschapsbeheer. Hierbij is vooral veel aandacht voor de keuze van de beplanting, vooral onder beleidsmakers. Er is echter slechts weinig aandacht voor beheer en exploitatie. Ook in de Bossenstrategie. In het Inspiratieboek is daarom accent gelegd op houttoepassing en gezonde exploitatie als basis voor ecologisch en economisch verantwoord landschapsbeheer. Het Inspiratieboek is mede mogelijk gemaakt door Landschap Overijssel. De presentatie op hun website maakt het document breed toegankelijk.
Eindverslag
Klik hier voor het gehele rapport. Het project is een gezamenlijke inspanning van Stimuland, Eelerwoude, BTG en Landschap Overijssel. Het project is begeleid en mede mogelijk gemaakt door de provincie Overijssel.
