Het gebruik van biomassa voor de productie van warmte wordt wereldwijd veel toegepast. Vooral in Noord- en Oost-Europa zijn veel kleine houtkachels te vinden door het lange stookseizoen en de grote beschikbaarheid van hout. Nederland kende de afgelopen jaren vooral houtkachels bij de houtverwerkende industrie. Deze trend is echter aan het veranderen en steeds meer boeren en recreatieve organisaties zijn begonnen met het stoken van houtsnippers en of houtpellets. Belangrijkste reden is dat steeds meer de voordelen van houtkachels wordt ingezien, namelijk:
- Bij veel gebruik gaan de kosten omlaag
- Minder afhankelijk van fossiele brandstoffen
- Realiseren van een emissiereductie
Op deze pagina maakt u kennis met de voordelen van een houtkachel en wordt informatie gegeven over het gebruik van deze kachel. Enkele ervaringen van gebruikers kunnen natuurlijk niet ontbreken.
De houtkachel
|
Case 1: Kalverhouderij Lunteren De houtkachel begint onder agrariërs de gewoonste zaak van de wereld te worden. Het echtpaar Koudijs is een van de pioniers in de Vallei. Jan en Pauline stonden voor de keuze om hun cv-ketel bij de kalverstal te vervangen. „Een nieuwe ketel kost 3.500 euro, een biomassakachel 68.000 euro. Geen makkelijke beslissing dus”, vertelt Jan. „Het duurt door de hoge investering zeven à acht jaar voor je iets gaat verdienen.” De hoge gasprijs heeft Jan en Pauline over de streep getrokken. Want stijgende energielasten voelt de familie meteen in de portemonnee. Met de komst van de biomassakachel spaart het bedrijf elk jaar 30.000 kuub gas uit. De biomassakachel lijkt in de verste verte niet meer op de oude, vertrouwde open haard. Een schroef zorgt 24 uur per dag voor aanvoer van houtsnippers. Die verdwijnen langzaam in de kachel, waar het hout met het hoogst mogelijk rendement verbrand wordt. Aan het eind van de week wacht Jan het opruimen van het restant. „Een kruiwagen met as, dat is alles.” De ervaring heeft inmiddels geleerd dat een biomassakachel iets meer onderhoud vergt dan een cv-ketel. Jan doet dat grotendeels zelf. De houtsnippers betrekt hij van een loonbedrijf. Dat is goedkoper gebleken dan zelf hout verzamelen, vervoeren en versnipperen. Het belang van de familie Koudijs schuilt niet in de voordelen voor het milieu, al was dat destijds wel de reden voor de provincie om met ruim 20.000 euro over de brug te komen. Jan: „Wij kijken of ons bedrijf beter wordt van een investering. Van milieu kun je niet leven, dus daar steek je geen geld in.” Pas op lange termijn durft de Lunterse boer met zekerheid te zeggen dat hij de juiste beslissing genomen heeft. In het slechtste geval begeeft de biomassakachel het na acht jaar en is er geen cent uitgespaard. „De levensverwachting van het apparaat is ongeveer vijftien jaar. Voor een jonge boer loont het dus zeker. Misschien stoppen wij over een jaar of acht. Dan heb je zelf het voordeel niet, maar een koper van je bedrijf let er wel op. En dat telt ook mee.” De komst van de biomassakachel heeft Jan en Pauline bewust gemaakt van een ander aspect: door hun investering zijn ze met andere ogen gaan kijken naar agrariërs die in het buitengebied hun afvalhout in de openlucht verbranden. „Ze hebben allemaal een stookvergunning. Eigenlijk is dat zonde. Want wij weten nu dat ze kostbaar materiaal opstoken.” Bron: Duurzaam Gelderland |
Moderne verbrandingsinstallaties zijn volledig geautomatiseerd. De brandsoft wordt met gecontroleerde snelheid vanuit de opslag naar de ketel getransporteerd. De verbrandingsprocessen worden zo nauwkeurig geregeld en op deze wijze geoptimaliseerd. Hierdoor wordt de brandstof efficiënt benut en kunnen de emissies worden beperkt. Rendementen van moderne houtkachels liggen over het algemeen tussen de 80 en 90 procent.
Voordat de rookgassen door de schoorsteen gaan, worden deze eerst gereinigd. Hierbij wordt in ieder geval vliegas afgevangen met een mulitcycloon-filter. Vaak wordt met dit filter voor kleine kachels voldoende as afgevangen, waardoor de emissies binnen de normen vallen.
De biomassa
In Nederland wordt in principe alleen schoon hout gebruikt in houtkachels. Dit hangt samen met de strenge emissiewetgeving: voor niet-schone biomassa (B-hout) zijn de kosten voor emissiebeperking en –monitoring erg hoog. Op de schaal waarop warmteproductie meestal wordt toegepast is deze uitgave niet lonend.
De benodigde hoeveelheid hout is primair afhankelijk van de schaalgrootte, de stookwaarde en de mate van gebruik. Continue toevoer van hout naar de verbrandingsinstallatie is belangrijk. Om dit te kunnen garanderen zal er altijd ene bepaalde voorraad hout op locatie aanwezig moeten zijn. Hiervoor wordt meestal een aantal dagen of weken volle productie aangehouden.
Binnen Nederland worden onderstaande 3 biobrandstoffen toegepast.
Houtpellets zijn stukjes samengeperst hout dat uitermate geschikt is voor houtkachels. Het bestaat uit schone restproducten van de houtverwerkende industrie, zoals zaagsel en stukjes resthout. Door het samenpersen hebben pellets een grote dichtheid en dus een hoge verbrandingswaarde. Een kleine hoeveelheid is dan ook genoeg voor een grote hoeveelheid warmte. Het verbruik van 1 m3 gas staat ongeveer gelijk aan 1,8 kilo pellets. Een ander groot voordeel van pellets is het lage as-percentage. Deze is niet hoger dan 1%. Dit betekent dat de aslade slechts sporadisch geleegd hoeft te worden.
2. Houtsnippers
Houtsnippers worden geproduceerd door het hout te verkleinen met een chipper of shredder. De verbrandingswaarde van deze snippers is sterk afhankelijk van de vochtigheidsgraad. Het verschil in energie-inhoud tussen natte en droge houtsnippers kan wel een factor 2 bedragen.
Over het algemeen zijn houtsnippers goed lokaal verkrijgbaar. Snippers zijn daarnaast goedkoper in de aanschaf dan pellets. In vergelijking met pellets blijft er bij het verbranden van snippers wel wat meer as over en is er iets meer volume benodigd om dezelfde warmteproductie te genereren. Voor een goede verbranding is uiteindelijk het vochtpercentage en de grootte van de snippers belangrijk.
Een gebruiker van houtsnippers is de heer Van der Top die een houtkachel in gebruik heeft op zijn kalverhoudering in Kootwijkerbroek.
|
Case 2: Kalverhouderij Kootwijkerbroek Oplossing Besparingen Bron: Van der Top, Inzet van hout voor energie in de provincie Gelderland.
|
3. Stukhout
Er bestaan ook moderne kachels die gestookt worden met traditioneel stukhout. Het gaat hierbij meestal om ketels met een lage capaciteit, goed voor de verwarming van een woning. Het stukhout is goed verkrijgbaar in de nabije omgeving van de installatie.
Financiële haalbaarheid
Voor houtketels is geen financiële ondersteuning vanuit de overheid beschikbaar, zoals die er wel is voor groene stroom of groen gas. Wel bestaan er fiscale stimuleringsmaatregelen voor investeringen in (onderdelen van) een biomassa-gestookte installatie, zoals de Energie Investerings Aftrek (EIA), Milieu Investerings Aftrek (MIA) en Willekeurige Afschrijving Milieu-investeringen (VAMIL).
De financiële haalbaarheid van een houtketel hangt voornamelijk af van de gebruiksintensiteit van de ketel en prijs van de brandstof. Hoe intensiever het gebruik van de installatie, hoe beter. In vergelijking met fossiele brandstoffen (zoals aardgas) zijn de brandstofkosten voor biomassa lager, maar de vaste kosten en de investeringskosten zijn hoger. Om deze reden wordt er vaak voor gekozen om de basislast met biomassa te produceren. De pieklast wordt dan gedekt door gas. Zo wordt wel het grootste deel van de energie met biomassa geproduceerd, maar kan de omvang van de installatie, en dus de investering, beperkt blijven.
Hoe meer de benodigde biomassa zelf wordt geproduceerd, hoe beter het financiële plaatje. In onderstaande figuur is een indicatie gegeven van het jaarlijks houtgebruik en de terugverdientijd van een 125 kW houtketel bij verschillend aantal gebruiksuren per jaar. Hoe meer uren de ketel per jaar wordt gebruikt, hoe sneller de investering kan worden terugverdiend.
Voor de berekening is uitgegaan van een investering van 120.000 euro, een houtprijs van 30 euro/ton (houtsnippers) en een aardgasprijs van 50 eurocent/m3.
Dat een houtkachel ook daadwerkelijk financieel uit kan bewijst de case van de heer Duim die een varkenshouderij bezit in Lemelerveld.
|
Case 3: Varkenshouderij Lemelerveld Oplossing Besparingen Bron: R-WE, Heino |
Vergunningen
Voor houtkachels boven 130 kW is het noodzakelijk een milieuvergunning aan te vragen. De houtkachel moet daarnaast voldoen aan de bouwvergunning. Brandveiligheid is hierbij belangrijk. Zo zal meestal worden verlangd dat de kachel in een aparte stookruimte wordt geplaatst, gescheiden van de brandstofopslag. Mocht er brand ontstaan dan dient de ruimte zodanig te zijn gebouwd dat het vuur niet verder kan. In vaktermen: de weerstand bij branddoorslag en brandoverslag dient tenminste 60 minuten te bedragen.
De houtkachel dient verder te voldoen aan de luchtkwaliteitseisen genoemd in de Wet Milieubeheer. Kleine ketels (< 1.000 kW) hoeven nog niet aan de strenge BEMS emissie-eisen te voldoen, maar aan mildere eisen van de NEN. In praktijk betekent dit dat de stofuitstoot niet meer mag bedragen dan 100 mg/m3 genormaliseerd rookgas.
De gemeente is aanspreekpunt voor de milieu- en bouwvergunning en kan voor de meeste houtketels de vergunningen afgeven. Wanneer afval wordt gebruikt als brandstof, dient de gemeente te zorgen voor een verklaring van geen bezwaar van de provincie. Dit laatste is het geval als er houtafval van elders wordt gebruikt dat op geen enkele wijze een voorbewerking heeft ondergaan en niet gezien kan worden als nieuw product.
Soms is het nodig om hard te maken dat het inderdaad gaat om een nieuw product, en niet om afval, door te wijzen op de specificatie waaraan de brandstof dient te voldoen, bijvoorbeeld:
-
Een bepaald percentage droge stof
-
Een bepaald percentage verontreiniging
-
Bepaalde percentage stof/zand
-
Bepaalde grootte van de snippers
Wanneer er gebruik wordt gemaakt van bewust geproduceerd hout – bijvoorbeeld energiehoutwallen – is het duidelijk dat het om een speciaal geproduceerd product gaat, en niet om afval.
Deze afvaldiscussie kan zich enkel voordoen bij houtsnippers en stukhout, maar niet bij pure houtpellets.
Onderhoud/Inspectie
De houtkachel zal ook onderhouden en geïnspecteerd moeten worden om over de jaren ook nog steeds efficiënt te stoken. Het is van groot belang om de instructies van de leverancier hierbij nauwgezet te volgen. Daarnaast kan de vergunningverlener nog een aantal aanvullende eisen stellen. Ook als deze eisen niet expliciet worden gesteld, wordt aanbevolen deze op te volgen:
- Voor de ingebruikname van de kachel dient een inspectie uitgevoerd te worden door een Stichting Certificatie Inspectie en Onderhoud Stookinstallatie (SCIOS) gecertificeerd persoon.
- Bij voorkeur eens per jaar – maar minimaal eens per vier jaar – dient een periodieke inspectie uitgevoerd te worden. Advies is om dan direct de ketel te laten reinigen en de schoorsteen te vegen.
- Indien uit de periodieke inspectie blijkt dat er onderhoud noodzakelijk is aan de kachel dan dient dit zo snel mogelijk plaats te vinden.
- Periodiek onderhoud vindt plaats in een interval bepaald door de fabrikant. Hierbij dient bijvoorbeeld de aslade geleegd te worden, dient het zicht gecontroleerd te worden en kunnen de onderdelen nagekeken worden.
- De eigenaar van de ketel dient een milieulogboek bij te houden, waarin rapporten van de Eerste bijzondere inspectie (Ebi) en Periodieke Inspectie worden opgeslagen. In dit logboek zijn ook de onderhouds- en installatievoorschriften aanwezig.
Adviezen
Goedkoop is duurkoop. Veel goedkope ketels zijn enkel geschikt voor droge brandstof met strikte specificaties. Worden gangbare houtsnippers gebruikt dan resulteert dit in minder goede en inefficiënte verbranding. Ook kan de uitstoot van schadelijke stoffen hoger zijn dan is toegestaan. Tot slot vergt het onderhoud van ketel veel aandacht van de gebruiker, omdat vaak gebruik wordt gemaakt van goedkope systemen en materialen.
Het blijft niet altijd goedkoop. Hout dat nu nog goedkoop te krijgen is, houdt niet dezelfde prijs. Elk product waar vraag naar is, stijgt in waarde. Houdt daarom rekening met reguliere marktprijzen voor de biobrandstof.
Meer informatie
Overheden
Houtkachelleveranciers
Referenties
Overige relevante sites